Jaloezie

Het lijkt erop dat ik tegenwoordig ook verzoekjes aanneem. Ben ik dan een intellectuele prostitué die zijn woorden verkoopt voor de sympathie van anderen? Ach ja, dat is stof voor een andere keer. Goed, tijd voor m’n eigenlijke tekst. Ik hoop dat het u bevalt, Lize.
Genegenheid, vertrouwen, een verlangen naar eenheid, opoffering , sympathie en passie. Wat is liefde toch wonderlijk (wanneer we niet denken aan het feit dat het gewoon een paar chemische reacties zijn). In het oude Romeinse Rijk werd liefde een tijdelijke vorm van geestesgestoordheid genoemd. Waarom? Omdat liefde alles behalve rationeel is. Het druist tegen zoveel wetten van de natuur in. De man kan zijn zaad niet verspreiden en zorgt dus voor een klein aantal kinderen. De mens bindt zijn dominantiedrang in om zich naast een ander te zetten. Hij verliest zijn rationaliteit en ziet alles in de zin van zijn relatie (in ieder geval toch in het stadium van de verliefdheid). Ondanks het feit dat hij zich naast de ander heeft geplaatst ziet hij zijn partner toch als zijn bezit. Hij verwacht dat zij zijn vertrouwen niet beschaamt door met een ander het bed te delen. Maar waar slaat dat allemaal op? Als de natuur één ijzeren regel heeft dan is het wel het in stand houden van de soort. En gebonden aan één persoon is niet echt de perfecte manier om dat doel te verwezenlijken.

Dus waarom hechten we dan zoveel belang aan die trouw? Paradoxaal genoeg ook de natuur. De mens is een zwakke soort, punt. Geen gezever. De mens is een zwakke soort. Onze pasgeboren kinderen zijn compleet weerloos en blijven dat nog jaren zo, terwijl bij andere dieren het slechts enkele maanden duurt voor het kind zelf zijn eten kan zoeken. Het enige dat ons niet doet verdwijnen in de annalen van de uitgestorven diersoorten is dat we handig zijn. We kunnen overweg met steen, staal, water, vuur en vanalle andere materialen. Maar als het aankomt op ons lichaam zijn we alles behalve sterk. We hebben dus elkaar nodig om onze kinderen te helpen leven. Daarom dat we bij elkaar blijven en daarom dat we zoveel belang hechten aan trouw en vertrouwen. Het bestaan van ons nageslacht hangt daar grotendeels vanaf.

En met dat in gedachten kunnen we jaloezie verklaren. (en daat gaan we, Lize) Jep, jaloezie. Nog zo’n kantje dat we graag vergeten. Net als wantrouwen, obsessie, pijn en zelfvernietiging. De kanten van de liefde die we graag vergeten, tenzij we onlangs gekwetst zijn, dan zijn het de enige kanten van de liefde die we zien. Alles in het leven heeft een dualiteit. Goede en kwade kanten en zelfs die kanten kunnen we analyseren. Dus tijd om dat eens te doen, zou ik zo zeggen. Het onderwerp van vandaag: Jaloezie. Maar voor we dat deftig kunnen doen, moeten we eerst definiëren wat jaloezie is. Aangezien ik te lui ben om mijn woordenboek te gaan halen, heb ik Van Dale Online gebruikt. Wanneer we jaloezie opzoeken op Van Dale Online, dan krijgen we: het jaloers-zijn. Wauw...dank u Van Dale. Tegen alle regels van de logica in, gebruikt Van Dale het woord jaloers in zijn definitie van jaloezie, dus heb ik dan maar jaloers opgezocht.

 ja·loers bn andermans geluk, bezit enz. benijdend; afgunstig

Dat is een goede definitie. (applausje voor Van Dale) Er zullen mensen zijn die zeggen dat wantrouwen ook bij jaloezie hoort als we het zien in de context van liefde. Dat zie ik niet echt als waar. Toegegeven, die twee komen altijd samen voor. Maar ze zijn twee verschillende dingen. Daarom dat we ook enkel jaloers kunnen zijn. Met deze definitie ga ik dus aan de slag gaan. Maar ze is nog niet volledig. Er zijn enkele varianten van jaloezie. Tijd om ze even op een rijtje te zetten (of kolom, whatever takes your fancy):

Materiële jaloezie op basis van noodzakelijkheid
Materiële jaloezie op basis van luxe
Jaloezie op basis van aandacht (relationele jaloezie)
karakteristieke jaloezie

Ik heb materiële jaloezie opgedeeld omdat deze moet beoordeeld worden naar de situatie. Materiële jaloezie op basis van noodzakelijkheid (of majano) is de vorm van jaloezie met de meeste invloed op minderbedeelden. Het gaat om jaloezie over levensmiddelen. Water, voedsel, geld, macht en zelfs behuizing zijn een groot probleem voor veel mensen. Uit die situatie ontstaat de meest begrijpelijke jaloezie en het is ook de vorm waaraan we tegemoet moeten komen. De mensen hebben hulp nodig en het is een hulpkreet die niet genegeerd mag worden. De geschiedenis is getekend door majano (Franse Revolutie, Amerikaanse Revolutie, Belgische Revolutie, Socialistische Revolutie -da krijgde dus na een jaar naturalisme op uw bord gekregen te hebben, ge gaat alles linken aan de socialisten. Indoctrinatie noem ik da!-)

Onze volgende vorm van materiële jaloezie wordt afgekort tot majalu en is misschien beter gekend als verwendheid, want ja, dat zijn wij midden- en hogere klassers bijna allemaal. We willen allemaal wel iets en soms zelfs iets dat geen enkel praktisch nut heeft, zoals een discobal, een armband, videospellen of een stretchring voor in onze oorlel. Ook jaloers zijn op iemand zijn uiterlijk valt hieronder, aangezien dat niet gaat om iets dat noodzakelijk is om te overleven, tenzij het over een aspect gaat dat gebonden is met de gezondheid (overgewicht, bepaalde ziektes, etc.). Jaloezie op basis van uiterlijk wordt ook sterk cultureel bepaald. Als het puur gaat over de esthetiek van het lichaam dan ligt het fundament van die jaloezie in het schoonheidsideaal van de maatschappij. Majalu in al zijn aspecten is een teken van onderappreciatie. “The only things that you can see, is all that you lack” - Tom Waits- Ja, majalu. De vloek van het kapitalisme. Natuurlijk heb ik mij ook al schuldig gemaakt aan deze vorm van jaloezie en meer keren dan dat ik me kan herinneren.

Vorm #3 ga ik even overslaan want die vergt serieus wat uitleg en ander gaat het nogal vreemd zijn als je ontdekt dat er nog een vorm achter komt.
Goed, karakteristieke jaloezie dus. Deze jaloezie is gericht op karaktereigenschappen en mentale mogelijkheden van iemand anders. Intelligentie, charme, inzicht, literaire aanleg, muzikaliteit en levensvreugde zijn allemaal eigenschappen die ik al heb beneden en vaak nog steeds doe. Er is niets mis met deze vorm van jaloezie, tenzij hij voortvloeit uit een laag zelfbeeld, want dan kan het dat zelfbeeld bevestigen.

De laatste vorm staat voor veel mensen op de eerste plaats. Hij leent zich uitstekend voor zowat alle genres van de literatuur, de muziek en de beeldende kunst. De band tussen liefde en relationele jaloezie van niet weg te denken. Er zijn meesterwerken gemaakt, puur op basis van die band. Of het is een driehoeksrelatie of de jaloezie van een buitenstaander. De jaloezie omvat verlangen, bezit, dominantie, passie, woede, verdriet en het duistere van de mens. Ze is gewoon zo tekenend voor de beleving van de liefde. Maar in de literatuur, muziek en beeldende kunst zijn het altijd erg extreme vormen, maar we komen ze heel vaak tegen en dit vooral bij nieuwe relaties. Het is een automatisme dat we moeten zien te overwinnen en als het daar ontstaat er een gevoel van trots en opluchting, want het besef dat men dat gevoel moet overwinnen is essentieel voor de relatie, voor de vrijheid en voor de mentale gezondheid van beide partners. Relationele jaloezie staat namelijk altijd op de rand van de obsessie. Dit komt (in mijn kleine wereldje) doordat dit een erg interactieve vorm van jaloezie is. Hij/Zij die jaloers is uit zijn frustratie, wat dan meestal stuit op onbegrip en/of verwarring bij de ander, wat zorgt voor frustratie bij de ander, wat er voor zorgt dat de eerste in woede wordt genegeerd, waardoor er nog meer jaloezie ontstaat op basis van aandacht. Zo komt men in een neerwaartse spiraal terecht. Relationele jaloezie heeft ongelooflijk veel invloed op personen, maar is vaak erg onbenullig op maatschappelijk gebied, tenzij de jaloezie tot uiting komt in publieke acties. Hopeloze speeches, openbaar geweld en misschien zelfs oorlog hebben impact op de samenleving maar komen niet vaak voor. Jaloezie op basis van aandacht is niet gebonden aan amoureuze liefde. Ze is ook aanwezig bij vriendschap en familiale relaties. Het gaat gewoon om een verlangen naar aandacht van een specifieke persoon dat niet vervult wordt. Het probleem dat als de relationele jaloezie ontstaat binnen een gezin dat dit ongelooflijk nefast is voor de opvoeding en ontwikkeling van het kind. Er ontstaan problemen met het aangaan, opbouwen en onderhouden van relaties (bindingsangst, verlatingsangst, etc.)

Ik heb in het begin jaloezie en wantrouwen van elkaar gescheiden. Misschien wordt het eens tijd om die scheiding meer verfijnd te verklaren. Er zullen veel bevolkingsgroepen zijn die jaloers zijn vanwege een gebrek aan levensmiddelen, maar vaak gaat dat niet gepaard met een wantrouwen tegenover mensen die welgesteld zijn. Vaak proberen zij net meer contact te hebben met deze mensen om zo hun levenssituatie te verbeteren. Bij majalu is er geen reden tot wantrouwen, aangezien men voldoende middelen heeft om een aangenaam leven te leiden. Bij karakteristieke jaloezie is er zo goed als altijd een veridolisering van de persoon in kwestie. Die aanbidding haalt wantrouwen weg, want onbetrouwbaarheid is een negatief kenmerk.
Dan rest mij enkel nog relationele jaloezie. Net zoals bij de definities is dit de lastigste. Als ik nog maar wil beginnen met de scheiding uit te leggen, stuit ik al op de algemene gedachte en de universele ervaring dat relationele jaloezie en wantrouwen onafscheidelijk zijn. Eerlijk gezegd kom ik ook in een conflict. Mijn ervaring leert mij inderdaad dat deze 2 innig met elkaar verweven zijn. Hoe kan ik iets verklaren, als het mijzelf verwart. Denken en opdelen, dat is mijn oplossing. (Nuancisme is born).

Relationele jaloezie en wantrouwen, hoe hen te onderscheiden... Zoals ik relationele jaloezie oorspronkelijk benoemde is het jaloezie o.b.v. aandacht. Dat is iets dat niet per sé moet samenvallen met wantrouwen. Je kan jaloers zijn op de beste vriend/vriendin van je geliefde omdat hij/zij beter om kan gaan met je geliefde of omdat je partner schijnbaar liever met hem of haar omgaat, maar dat wil niet zeggen dat je die vriend/vriendin of je geliefde wantrouwt en hen verdenkt van een affaire te hebben. Dit is hetzelfde met relationele jaloezie binnen een gezin, familie of vriendschap. Je kan al eens jaloers zijn dat een familielid meer met je broer/zus/neef/nicht/nonkel/tante/moeder/vader/oma/opa weggaat en hen meer verwend (alhoewel hier majano en majalu weer binnensluipt). Maar ga je dat familielid of de verwende daarom wantrouwen? Dat lijkt me een heel rare hersenkronkel dat je dan aanneemt.

Nu heb ik met twee voorbeelden laten zien dat relationele jaloezie mogelijk is zonder wantrouwen, maar kan ik ook aantonen dat wantrouwen mogelijk is zonder relationele jaloezie? Wat is wantrouwen? Op naar de dikke van dale! (Batman - tune)
wan·trou·wen het; o gebrek aan vertrouwen; achterdocht, argwaan
Een gebrek aan vertrouwen dus. Op naar dikke van dale (Batman – tune)
ver·trou·wen het; o geloof in iems goede trouw en eerlijkheid
Wantrouwen is dus niet geloven in iemand zijn eerlijkheid en goede trouw (zijn wil de band tussen jullie niet te breken). Dit maakt wantrouwen een heel algemeen begrip en dat is het ook. We kunnen veel wantrouwen om veel redenen, ook vanwege de idee (ik wil nog altijd dat 'de idee' het idee wordt) dat onze partner ons bedriegt (met een ander -nutteloze verduidelijking-). Dit geeft wantrouwen een abstract statuut, maar is natuurlijk zoals altijd enkel kenbaar en bespreekbaar in haar concrete vorm. Ik kan enkel wantrouwen bespreken in relatie tot iets, niet wantrouwen op zich. Want wat is wantrouwen op zich? Hoe voelt dat? Het feit dat wantrouwen dus in relatie kan staan met zoveel dingen, wilt ook zeggen dat zij een zekere onafhankelijkheid heeft van die zaken. Op die manier is dus wantrouwen ook onafhankelijk van relationele jaloezie.
Nu dat ik deze jaloezie in hun duidelijke negatieve kanten heb besproken, wordt het tijd om jaloezie eens in een positief daglicht te zetten.

Jaloezie: ay-okay!!!

Jaloezie is de bron van veel problemen, maar ook de bron van vooruitgang. Het is deels door jaloezie dat we ons inzetten om ons hoger op de ladder te plaatsen, iets wat vaak de kans geeft om anderen beter te kunnen helpen (maar dat is iets dat al te vaak wordt genegeerd). Het is een slechte bron van ontwikkelingen aller hande (een slechte en afkeurbare bron, maar een bron niettemin). Het is ook een bron van persoonlijke ontwikkeling. We willen beter zijn of we willen even goed zijn dan iemand die zich interesseert in dezelfde zaken als ons. Zo gaan we ons meer bezighouden met die activiteit/karaktereigenschap om een hoger niveau te bereiken.
Maar is dit niet vooral karakteristieke en materiële jaloezie waar ik nu over spreek? Ja, inderdaad. Maar hoe zit het dan met relationele jaloezie? Hier gebeuren de ontwikkelingen die van de belangrijkste en meest intrinsieke aard zijn, de verandering in het persoonlijke zelf, een existentiële verandering. Als we de jaloezie kunnen overwinnen, dan overwinnen we een bron van lijden die eigen is aan het mens zijn. We zijn in het begin van een relatie haast van nature jaloers op de mensen die veel met onze geliefde omgaan en geen familiale band hebben met hem/haar, e.i. ie mensen die een mogelijke mededinger zijn naar het hart van je partner. Maar wijs ik hier dan niet jaloezie af en prijs ik dan niet de overwinning van jaloezie? Ja en nee. Ik steun hier jaloezie als de bron van deze mogelijke ontwikkeling, maar zie de overwinning ervan nog altijd als belangrijker.

Zo, dat is in een korte bespreking van jaloezie. Ik hoop dat je er kritiek op hebt kunnen vormen en misschien zelfs tot nieuwe inzichten bent gekomen. Zie je graag, Lize.