Misschien had Plato het dan toch
fout...Misschien had hij zich slechts vergist van grot, want laten we
eerlijk zijn: er zijn heel veel grotten en filosofen zijn ook maar
mensen. Misschien ligt de ware wereld wel in deze grot met zijn
stalen skelet en zijn zeilenbedekking. Althans zo lijkt het mij nu
toch. Ze vlokken hier allemaal samen en kijken naar een realiteit in
viervoud. Eentje in realtime en 3 met vertraging, al was het maar een
milliseconde. En ik? Ik kijk naar de laatste soort, me afvragend of
het geluid of het digitaal signaal nu sneller is. Man, er zijn veel
LED-jes op zo'n scherm. Perspectivisme, zegt dat u iets? De
draaimolen op de tweemast? Zoek het anders even op want ik heb niet
zoveel zin of tijd. Vier realiteiten maar de blikken liggen anders.
Waant de tweede soort zoomt in en kijkt terug. Een buitenpersoonlijke
introspectie... Klinkt raar als je het zo zegt... We hebben bij ons
thuis een album van Woodstock liggen (deel van de stage announcements
incluis). Op een moment wordt er verkondigd dat er op het festival
een baby is geboren, waarna Woodstock een stad wordt genoemd. Zo erg
is het hier nu nog niet en godzijdank, want op dat punt in je
zwangerschap naar festival gaan vind ik wat gevaarlijk, als is het
hier nog zo kind- en springkasteelvriendelijk. En de kinderen die
hier wel zijn? Hen vrees ik te moeten melden dat ze enkele dagen,
maanden of jaren te vroeg zijn. Sorry, lievelingen. Maar voor u of
jullie het idee krijgen, ik ben hier natuurlijk niet alleen in deze
massa. Mijn metgezellen, mijn compagnons als het ware, staan in de
grot, genietend van de energetische verleiding van latino-muziek.
Nietzsches carpe diem is hier niet slechts een leuke opmerking, maar
haast een credo. “Maar, Willem” vraagt u mij nu, “waarom mengt
gij u als zuiver-dyonisisch feestbeest niet met deze faunen?” Wel
lieve lezer(s), omdat ik niet graag in de grot zit. Het is geen
agora- of claustrofobie ofzo. Maak u maar geen zorgen. Nee, ik word
gewoon nogal onwennig. Denken zij hetzelfde als ik? Die mensen in de
grot? Hmm, 'kdenketni'? Ligt de wereld dan hier, buiten de grot? Nee,
dat niet. Want zij stappen ten minste niet uit het leven dat ze nu
beleven, of proberen dit althans niet te doen. En eveneens moet u
zich geen zorgen maken. Ik doe niet veel meer dan mentale excursies,
schooluitstapjes van mijn eigen kleine, fijne filosofische school.
Ik overweeg hier om te schrijven (denken is een te groot woord) dat een ware wereld nooit in een gesloten grot kan liggen. In een wereld, een universum, een zonnestelsel, zijn er connecties tussen alles wat was, is en (nog)niet-is. Wist je dat bijna al de genen in een fruitvlieg ook in de mens voorkomen (gehoord op de 23 juni op de biotechdag van de ua)? Dat het daardoor is dat Drosophilia zo dikwijls het slachtoffer wordt van wetenschappelijk onderzoek bij de mens? Omdat een wetenschapper op zoek is (en zal blijven) naar de/zijn ware wereld. Waar het laboratorium zijn tijdelijke grot wordt. Zou een fruitvlieg het ooit in een andere wereld in gedachten (maar diezelfde wetenschapper verkondigde dat zij geen hersenen hebben, dat onderzoek daardoor via hun grote facetogen dient te gebeuren) krijgen om wetenschappelijk onderzoek op mensen te verrichten. Om zo de ware wereld (van de fruitvlieg) te vinden. Quantummechanica, 11 dimensies, men zoekt verder naar nieuwe grotten en nieuwe ware werelden.
BeantwoordenVerwijderenToch denk ik juist dat feesters op een fuif (het meest artificiële event mogelijk en juist daardoor zo enorm interessant ook) juist wel uit het leven dat ze nu beleven stappen, of proberen te doen. Want is het niet totaal onreëel om latino-muziek uit luidsprekers te horen, gezongen door mensen in een studio, ver weg van de sfeer die muziek doet maken, kleine gezelschappen/families/vrienden ergens onderweg, of bij hen thuis, op het werk, op straat, in de bus, … gewoon wanneer ze iets te zeggen hebben, wat ze voelen en dit met muziek doen, in Latijns-Amerika, in Antwerpen stad.
Vanavond in de bus – toevallig - deze tekst in een boek over Pieter Bruegel uit 1969
Och Werelt / ghy singht / speelt ende lacht /
Maer ghy soudt weenen dagh ende nacht /
Dat ghy den graet / Daer ghy in staet /
Wel overdacht. - Karel van Mander (1548-1606)
De mens zal altijd in een grot zijn wereld moeten zoeken. Hij kan nu eenmaal niet bewust zijn van het alles. Zelfs al is alles gedocumenteerd geweest, dan nog zal de mens zich onmogelijk over alles bewust kunnen zijn.
BeantwoordenVerwijderenEn daarom is het misschien de soort grot waar we gevoelig voor moeten zijn, een soort grot die tracht om mensen een leven te laten delen, in plaats van hen af te sluiten door gedachten of systemen. Een directe verhouding, geen van boeken en theorieën. En welk medium is daar beter voor geschikt dan muziek, de krachtigste doch "leegste" kunstvorm? Muziek spreekt ons lichaam aan, maar heeft geen woorden om onze geest met te bereiken. Daarvoor is het verdoemd om zich te laten helpen door taal, die zelf zo moeilijk het lichaam kan bereiken.
En wat betreft de latino-muziek, live gespeeld en niet zo vreemd in setting geplaatst lijkt me. Het is een bejubelen van het leven en hoewel dit initieel een familiegebeuren was, sluit het zich niet af van een globaal-menselijk aspect, hoe gevaarlijk zo'n aspecten ook kunnen zijn als het aankomt op het lokaal-menselijk.
Creëer je dan geen getto problematiek? Of ivoren toren gevoel (erger nog om een beangstigend woord te gebruiken tiranneiging) want wie bepaalt welke grot daartoe geschikt is? Alhoewel ik het een wijs iets vind om 'mensen een leven te laten delen'. Delen ipv leiden. Nog wel abstract want zelf zit ik zowieso onmiddellijk bij een gedachte en/of een systeem. Hoe en wanneer kom je daar dan allemaal los van vraag ik me dan af. Vanavond had ik een conversatie, die hier misschien wel nauw bij aansluit en voor mij het begin van een antwoord hierop aanreikte, oa "Hoe word ik wat ik wil zijn" is voor de Nomade een zinloze vraag. Hij gaat daartegenover de vraag stellen: "Hoe kan ik ervoor zorgen dat ik blijvend een wordingsproces kan zijn, dat ik nieuwe vormen van leven kan blijven ontdekken, dat ik verschillend kan blijven van mezelf". We spraken over autopoiesis (een nieuw begrip voor me, als taal toch, vanuit de cellulaire en anatomische praktijk wel gekend) en over cross-disciplinaire verkenningen. Zo vernam ik dat Varela een nieuw model opgesteld heeft voor een benadering van het immuunsysteem: hij heeft voorgesteld om dit te bekijken als een cognitief systeem. Een systeem vanuit de geest.
BeantwoordenVerwijderenLatino muziek is zoals je ze hier beschrijft inderdaad niet zo vreemd in setting als ik dacht, wanneer live gespeeld, ik bedoelde meer wanneer ze komende was geweest vanuit een elektronische vooraf gemaakte opname met niet-live-aanwezige muzikanten. Zo is is er wel gedeeld leven (live in de ware zin) in de zaal, dat klopt.
Ik blijf het moeilijk vinden dat muziek wel ons lichaam en niet onze geest kan bereiken, dat er daar 'taalwoorden' voor nodig zijn. Ergens moet het toch mogelijk zijn om te zien (waarom hier het visuele en niet het auditieve dat hierbij in gedachten komt?) dat onze geest bereikt wordt door muziek-zonder-woorden? Maar hoe?
Ik meen ook dat we in één mensenleven/persoon niet bewust kunnen zijn van alles, maar dat de som van alle mensen door de eeuwen heen, en ook van de pre-mensen en pantoffeldiertjes, dinosauriërs en noem maar op, hiertoe wel in staat is. Waarschijnlijk betreft het een bewustzijn dat buiten ons zonnestelsel, veel verder in ruimte en tijd, reikt. En dat we momenteel met onze hersenen nog niet kunnen vatten. En dus is levens delen op de enige manier die we kunnen, nl hier en nu, zo belangrijk, als oefening, misschien als pre-examen voor het grote werk.
Tirannie en dictatuur lijken mij gevolgen van een overhand van de persoonlijke innerlijke wereld in de relatie subject-wereld, net zoals een totale onderwerping van het zelf resultaat is van de omgekeerde relatie. De gedachten die mee mijn beeld van de wereld bepalen, moeten zo veel mogelijk overeen stemmen met die wereld. Dit brengt ons natuurlijk op het probleem van het fenomenalisme. Elk kennen van de wereld is gebaseerd op een beeld van die wereld. En dat brengt ons op de vraag: bestaat er objectivisme?
BeantwoordenVerwijderenHet meest voorkomende antwoord op die vraag in de moderne filosofie is proberen om zo weinig mogelijk van onze eigen rede te laten zinspelen in de zoektocht naar kennis. Ook door vast te houden aan bepaalde categorieën die ons zekerheid zouden bieden (de wondere waarheidsgetrouwe wereld van de mathematica) komt de mens tot een objectieve kennis. Wetenschap is methode en actie geworden, iets wat spijtig tegenwoordig zo snel mogelijk moet gebeuren.
Maar ik ben serieus aan het afwijken hier. Dus: tirannie van het gezamenlijke leven? Dit doet me denken aan de democratie van Rousseau, waarin de individuele wil gelijk komt te staan met de algemene wil, waardoor er vrijheid ontstaat. De staat zou dan niet meer tegen de burgers in kunnen gaan. En burgers wiens wil niet overeenstemt zouden dan gedwongen kunnen worden tot vrijheid.
Een waarlijk beangstigend idee en de Terreur onder Robespierre lag zeker niet ver af van dit ideaal.
Dus...hoe deze gedeelde grot kiezen zonder in tirannie te belanden?... Ik denk dat we hier op een probleem komen dat ontzettend veel te maken heeft met het menselijke denken.
Ten eerste: het probleem van de taalafhankelijkheid. De wereld wordt in concepten vastgelegd, wat automatisch zorgt een kristallisering van het de constante ontwikkeling van de wereld (misschien ook daarom dat de passies waar tragiek zo vaak over gaat een constante blijft, terwijl de context steeds verandert). Concepten en categorieën bieden ons zekerheid en veiligheid. Een neiging die paradoxaal ook genoeg de angst die we kunnen hebben, kan bevestigen. Ik verwijs hiervoor met enige pijn, gebaseerd op mensenliefde, naar de site van Het Laatste Nieuws, die tegenwoordig er is in geslaagd om 2(!) rubrieken te hebben voor criminaliteit. Het Engels heeft een prachtige term voor dit soort mensen. http://en.wikipedia.org/wiki/Fear_mongering
De mens bouwt dus graag een eigen kleine ideeënwereld op die hem een kans geeft een plaats te geven aan alles en zichzelf. Misschien zien we hierin wel het belangrijkste van kritisch denken: inzien dat het kader waar we in leven, niet zo absoluut is. Taal beïnvloedt op een ongelooflijk effectieve manier het denken. Taal kan romantiseren en ontmenselijken, gewoon een kwestie van genoeg herhalen.
Een tweede probleem: Die passies waar ik het net over had. De mens heeft het moeilijk met zichzelf te bedwingen, zeker als er een idee van macht wordt toegevoegd bij de situatie. Maar dit lijkt mij een onoverkomelijk probleem, verbonden met elk situatie waar er een samenleving wilt zijn en een wet van de natuur.
Dus, lieve Ann, hoe zie ik dan deze utopische grot tot stand komen? Het antwoord op die vraag is al in de vraag verborgen. http://nl.wikipedia.org/wiki/Utopie
Geen idee hoe we moeten samenkomen in een grot, terwijl we allemaal al een grot voor onszelf hebben. En hoewel we vaak zeggen dat we de grot wensen open te breken voor andere mensen, zien we bij de meerderheid van deze mensheid niet de fut of de echte wil om zich hieraan te zetten. De grot is veilig zo besloten.
Wat betreft je vraag over muziek: het lijkt mij dat we de invloed van taal en muziek op de hersenen van de mensen moeten bekijken om eerst al een grondplan te hebben van de verschillen en gelijkenissen tussen de twee. De volgende stap, die eveneens de belangrijkste is, is de invloed van beiden op het bewustzijn, want invloed op de hersenen en invloed op het bewustzijn zijn niet identiek.
Vooral je laatste vier regels rond de invloed van muziek en taal op het bewustzijn blijven me bezighouden, sinds vanmorgen - dus ook nog voor ze hier gelezen te hebben vanavond.
BeantwoordenVerwijderenVia een kennis kwam ik een uurtje geleden op de pagina van DeSingel terecht omdat ik vernam dat Marina Abramovic daar vanavond een voorstelling gaf (en het een beetje jammer vond dat ik deze gemist had). En zo vond ik deze woorden van haar die ze zegt op de tweede video:
Voor mij bestaat er geen enkele performance zonder publiek.
Ik zie hen als een entiteit.
Ik zie hen als een ademend organisme.
Ik voel de energie, ik voel wanneer ze wegzakt,
ik voel de harten kloppen.
Ik word gewoon het publiek.
http://www.desingel.be/nl/programma/theater/9647/robert-wilson-the-life-and-death-of-marina-abramovic
Mij lijkt het dat deze dame haar passies juist niet hoeft te bedwingen, dat ze ze gebruikt (spontaan of geleerd/verbeterd) om haar bewustzijn (en dat van anderen) te beïnvloeden (ook hier weer het begrip macht). En dat daardoor voor haar heel veel moeilijkheden en ook angsten zo kunnen wegvallen.
"Concepten en categorieën bieden ons zekerheid en veiligheid." Misschien is het net daar dat we angst voor moeten hebben...
Een gevoel dat ik vaak ook ben tegengekomen als ik podium sta. Een heel wonderlijk gevoel. Misschien moet ik inderdaad een zeker onderscheid maken. Zowel taal als muziek beïnvloeden ons bewustzijn, maar taal zal dit veel sterker kunnen doen met betekenis, terwijl muziek het zonder betekenis zal moeten stellen. Natuurlijk is er een samenkomst mogelijk tussen beiden, dat is het hele idee van een opera bijvoorbeeld. En vaak vraagt het om kennis van de opzet van avant-gardistische muziek om het echt te kunnen appreciëren. Taal(concept) en muziek (handeling) kunnen een steun zijn voor elkaar, maar het is dan wel belangrijk om te zien welke prioriteit heeft.
BeantwoordenVerwijderenErgens klopt hier iets niet bij het woordje betekenis, dat muziek het helemaal zonder betekenis moet stellen.
BeantwoordenVerwijderenIk ben eens gaan kijken wat betekenis allemaal 'kan betekenen'. http://nl.wikipedia.org/wiki/Betekenis
"Volgens eigentijdse filosofen als Martha Nussbaum kunnen andere vormen van menselijk uiten - zoals beelddenken, wiskundig denken en muziekcompositie - dezelfde functie vervullen als taal met woorden."
(Toevallig heb ik juist gisteren uit de bibliotheek hier in Lier het boek van Nussbaum De Kwetsbaarheid van het Goede meegenomen - omdat het aan de inkom lag bij de 'neem eens een kanjer mee op vakantie' boeken? En inderdaad het is een serieus dik boek en deed me denken aan de tijd dat ik graag uit de oude kleine stadsbibliotheek (weinig te vergelijken met de huidige versie) tijdens de schoolvakanties vier dikke boeken mee sleurde om dan in de zomertuin te verslinden op een middag en veel langer.)
Ook de laatste paragraaf over de stimulus-responstheorie:
"De betekenis van een woord wordt in deze theorie in verband gebracht met publiekelijk waarneembare aspecten van een situatie waarin taal wordt gebruikt. Hierbij verwijst men naar het behaviorisme, waarin menselijk gedrag wordt verklaard via een stimulus-reactiemodel."
Hier hoor ik Abramovics woorden over interactie met haar publiek, je geeft een stimulus en je krijgt een respons terug, en zo gaat dat steeds verder, subtieler en subtieler, tot publiek en performer één worden, één adem (die lichaamsvorm van muziek-zonder-taal) zijn...
Ik denk juist dat taal en muziek geen steun kunnen zijn voor elkaar.
Integendeel zelfs. Dat ze elkaar eerder moeten bevechten om deze prioriteit, om het beste van ieder naar boven te halen. Elkaar geen complementen geven, niet complementair zijn, maar juist synergistisch.
Net zoals de performer en zijn publiek dit ook moeten zijn om tijdens een voorstelling tot één ademende entiteit te kunnen worden.
Het lijkt mij belangrijk om de werking van de kunsten hier te bekijken. Een schilderij, De Kruisafname bijvoorbeeld, heeft inderdaad een heel sterke inwerking op ons en toont een beeld waar we een sterke confrontatie mee aangaan (hoewel die tegenwoordig steeds minder en minder wordt, naarmate de christelijke gevoelswereld wegebt uit ons cultureel bewustzijn, niet uit onze cultuur).
BeantwoordenVerwijderenhttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a1/Peter_Paul_Rubens_-_Descent_from_the_Cross_-_WGA20212.jpg
Maar ik weet niet op welk domein dit ligt. Het beeld is de compositie en de kleuren. De interpretatie is de herkenning van menselijk lichamen en de verschillende objecten. Dat verbonden met onze kennis van het christendom en de cultuur van Rubens leidt ons tot de bevestiging van de titel. Dit is een enscenering van de kruisafname van Jezus Christus. Je ziet dat ik hier nu naar een concept toe werk. Nu is de vraag of ik dit ook andersom kan doen, of ik eigenlijk de betekenis van 'kruisafname' kan omzetten naar het beeld van een kruisafname en dus zo een nieuwe vorm van betekenis heb. Natuurlijk zitten we met de prominente aanwezigheid van Rubens Kruisafname die meteen zich in ons denken opdringt als type-voorbeeld. Laten we proberen dat al opzij te zetten. Daarvoor zal ik dus trachten om mijn eigen tekenkunsten, als we hier al de term kunst mogen gebruiken, aan te spreken bij het vormen van de beeld-betekenis. Ik zie al een ruitjesblad voor me met een aantal lijnen die niet echt recht op elkaar staan en een stok-mannetje dat Jezus moet voorstellen. Een heel rudimentaire verbeelding van de kruisafname dus.
Is deze laatste nu een vorm van betekenis? Ten eerste moeten we al opmerken dat er een gedachteproces aan mijn tekening vooruit gaat, maar natuurlijk is dit voornamelijk een beeldende gedachte, geen talige. Natuurlijk moet ik onder woorden brengen als ik het wil beschrijven, maar het beeld in mijn hoofd op zich is geen verzameling woorden.
Ten tweede is de vraag: heeft deze tekening een betekenis voor ik het categoriseer en onder talige concepten breng? Kan ik gedachteloos en taalloos een betekenis vinden in deze tekening? Als dit mogelijk is, dan kunnen we inderdaad spreken over een aparte beeld-betekenis en misschien ook a fortiori, een aparte muziek-betekenis. Anders moeten we wel de optie overwegen dat er geen aparte beeld-betekenis is, maar wel een beeld-interpretatie of een beeld-katalysator in de gedachten. Dat deze andere vormen van kunst ons denken op een andere manier beïnvloeden, een manier die uniek is voor elke discipline.
Een prachtwerk van Rubens, de Kruisafname.
BeantwoordenVerwijderenIk ben nog verder gaan lezen: "Alle afgebeelde thema's op de voor- en achterkant van het werk hebben iets te maken met "het dragen van Christus". Op de achterzijde de heilige Christoffel staat voor de "drager van Christus" in het Grieks. Links op de voorzijde de Visitatie met de moeder die het kind draagt; op het grote middenpaneel onder meer Nicodemus die het dode lichaam van Christus van het kruis helpt dragen. Het zijn Jezus' vrienden die het dode bleke lichaam van het kruis hebben losgemaakt, hem voorzichtig laten zakken en in een lijkwade hullen. Het is nacht en alles is stil. Vier mannen staan op vier ladders: twee over de dwarsbalk gebogen en dan halverwege, twee ter weerszijden. Onderaan, met een voet al op de grond, staat de jonge evangelist Johannes het zware lijk bijna achterover vallend, op te vangen, de spieren van zijn linkerbeen staan strak gespannen. Johannes is gekleed in een stralend rood gewaad. Een meesterlijke vondst, want via de straling van dat warme rood worden we beter gewaar hoe vaal het licht in dit schilderij verder is en hoe omfloerst de sfeer. Door de koele belichting ontstaat een haast sculpturaal effect. Links tegenover Johannes probeert Maria haar zoon aan te raken; linksonder zien wij, geknield, Maria Magdalena, die een been vasthoudt. Opvallend is dat eigenlijk geen van die figuren de dode stevig vastpakt. Wel zijn ze allen in de mooiste houding neergezet, elke houding een briljant soort ornament. Misschien konden zij daarom het lijk maar licht beroeren: om hun schoonheid niet te veel te compromitteren. In de keuze tussen het vertonen van fysieke inspanning of demonstratieve schoonheid, had Rubens voor het laatste gekozen. Alle figuren op dit middenpaneel zijn gekleed. Daar wordt de schoonheid, de bellezza die hij in Italië had geleerd, uitgedrukt door opulent geplooide gewaden in rijke kleuren - en in de bevallige houdingen waarmee ze gedragen werden. De naakte Christus ziet er uit als een bleek vedergewicht zoals hij daar hangt, wonderlijk mooi, omgeven door een kleurrijke krans van figuren. Niettemin is de kruisafneming gehuld in een sfeer van droeve rouw."
****
Het omzetten van de betekenis van een kruisafname naar een nieuw beeld van een kruisafname is iets wat beeldend kunstenaars constant doen (deden) en wat al te vaak verward wordt met kopiëren, plagiaat plegen, weinig origineel te zijn. Maar zoals je schrijft komt er hier dan juist een nieuwe vorm van betekenis tot stand. Zo kan je de kruisafname van Rubens een nieuwe vorm van betekenis geven in een minder-contra-gereformeerde Christelijke tijd die de onze is door een artikel/wikipedia tekst (taal) eraan te wijden maar net zozeer door er een totaal nieuw 2D of 3D werk (beeld) over te maken.
Rubens’ opdrachtgevers zullen dan wel de machtige kerkheren geweest zijn die de opkomst van het calvinisme wilden terugdringen, maar zijn persoonlijk lijden in de toenmalige maatschappij zal wel zijn penselen geleid hebben in dit thema. Eén van de beeldtaalelementen die hij altijd gebruikt (net als zijn tijdgenoten in de Barok) en wat me steeds sterk raakt is dat hij de grauwe overleden kleur van Christus herhaalt in het gelaat van Maria, hiermee aantonend dat wanneer Christus gestorven is ook zijn moeder Maria mee gestorven is. Ik denk dat dit een beeld-betekenis is en geen beeld-interpretatie, immers deze ontstaat spontaan in ieders collectief bewustzijn zonder voorafgaande kennis, gedachten of taal.
Michelangelo's schetsblad(weliswaar zonder ruitjes): http://www.wga.hu/html_m/m/michelan/4drawing/08/12descen.html
Een kruis heeft hij trouwens niet nodig voor zijn interpretatie van 'Descent from the Cross': http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Life_of_Michael_Angelo,_1912_-_The_Descent_from_the_Cross.jpg
****
Tot slot: "Beeldtaal is een taalachtige constructie, waarbij beelden en beeldelementen communicatie mogelijk maken." Communicatie tussen concrete mensen, maar wat tussen abstracte ideeën? Via muziek?
Is je vraag hoe concrete mensen abstracte ideeën in contact brengen met elkaar? Want je laatste vraag lijkt me wat dubbel aan te doen, zeker met de nadruk op 'concrete mensen', wat mij het idee van 'abstracte' mensen geeft. Op zich een heel interessante gedachte, maar niet in een blogpost-reactie uit te werken.
BeantwoordenVerwijderenNoem het een diehard-liefde voor taal, maar ik zie weer eerder een voordeel voor taal als het op abstract komt, hoewel muziek zeker en vast een waardige tegenstander is. Beeldtaal lijkt mij vaak onder te doen als het aankomt op het overbrengen van complexe abstracte ideeën.
Wat dan met muziek, een kunst die ik hierboven al zo hoog in het vaandel hield als het aankomt op onmiddellijkheid. Taal heb ik al bestempeld als het medium dat onze gedachten en gevoelens doet vastvriezen, daardoor ook haar trage werking.
Nu komt de vraag: Wat is de beste manier om abstracte ideeën weer te geven? De onmiddellijke, vloeiende maar vage muziek of de trage, vaste maar 'duidelijke' taal?
Ja, dat eerste was inderdaad mijn vraag. Ik heb er nog nooit bij stilgestaan dat er abstracte mensen bestaan en hoe zij verschillen van concrete mensen. Abstracte mensen als droomcreaties in de literatuur? Ideaalbeelden?
BeantwoordenVerwijderenAbstracte ideeën lijken me heel eenvoudig te zijn, het tegendeel van complex. Ontelbare essenties die mogelijk gemaakt worden. Helaas hebben wij mensen niet de goede ogen om de abstractie in de beelden te zien. Ik denk hierbij aan het gemis van het nachtelijk zicht zoals bij katachtigen en nachtelijke roofdieren, de veelvoudige facetogen van insecten,...
Alhoewel ik het een heel erg mooie omschrijving vind dat taal gedachten en gevoelens doet vastvriezen - onwaarschijnlijk mooi eigenlijk - geloof ik niet zo in het bestaan van een beste manier om iets weer te geven. Spontaan ga ik hier dus voor de trage, vaste en duidelijke taal, eerder dan voor de vloeiende muziek. Maar of dit klopt?
Misschien bestaat de kracht van muziek er juist in om die eerder genoemde abstracte mensen een vorm te geven? Een ontvankelijke vorm waardoor 'bewegingen' mogelijk zijn.
NB: om tot het schilderij van Rubens terug te komen, door de voelbare aanwezigheid van muziek (eigen aan vele barokwerken) richt het zich onmiddellijk tot de toeschouwer. En die muziek kan heel luid zijn (door het gehele werk in zijn geheel te bekijken), maar op bepaalde plaatsen juist heel minimalistisch (wanneer je je blik focust op de details). Zo'n schilderij van heel dichtbij bekijken doet ook alles tot de ware proporties herleiden, zodat uiteindelijk zelfs de grove penseelstrepen van Rubens oplossen in de stille eigen muziek van het werk. De eerste bombastische muziek beweegt, de tweede innerlijke muziek van het werk verstilt, vriest vast, en dat is de eigenlijke 'taal' van een schilderwerk.